Łagisza – dzielnica w północnej części miasta Będzina. Do 1954 roku siedziba gminy Łagisza. W latach 1969-1972 samodzielne miasto.
Wieś biskupstwa krakowskiego w księstwie siewierskim w końcu XVI wieku.
Geografia
Łagisza zajmuje 8,63 km² i liczy ok. 4 tysięcy mieszkańców.
Od północy graniczy z gminą Psary (sołectwa: Sarnów i Preczów), od wschodu z miastem Dąbrowa Górnicza, od południa z dzielnicami Gzichów i Brzozowica, od zachodu z dzielnicą Grodziec. Przez wschodnia część dzielnicy (Podłosie) przepływa Czarna Przemsza, przez południową – Potok Psarski (Psarka).
W skład dzielnicy wchodzą mniejsze jednostki: Stara Łagisza, Glinice, Stachowe, Jazowe, Pustkowie, Bory, Podłosie i Niepiekło.
Gospodarka
Łagisza stanowi dzielnicę w znacznej części przemysłową (choć plany uprzemysłowienia były znacznie szersze)(m. in. duża elektrownia o mocy 1060 MW, zakłady materiałów budowlanych). Zabudowa Łagiszy składa się głównie z jednorodzinnych domków. Łagisza znajduje się na starej trasie Katowice – Warszawa (ob. ul. Pokoju), a dziś nowa droga krajowa nr 86 w tych kierunkach przebiega przez pn. – zach. część dzielnicy. W północnej części biegnie piaskowa linia kolejowa 183 (Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Brzeziny Śląskie) na której znajduje się stacja kolejowa Będzin Łagisza.
Nazwa
Nazwę dzielnicy jako osobnej miejscowości w zlatynizowanej formie Lagyscha wymienia w latach (1470-1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis.
Historia
Jest to miejscowość od wieków położona koło ruchliwej drogi z Będzina do Siewierza. W starożytności musiała być tutaj ludna osada skoro w 1967 r. odkryto cmentarz z 343 grobami i inne znaleziska datowane na schyłkową epokę brązu (kultura łużycka). Pierwsza informacja o Łagiszy, jako wsi pochodzi z 1254 r. Łagisza znalazła się wtedy w grupie miejscowości, z której norbertanki ze Zwierzyńca koło Krakowa rezygnowały z dziesięciny w zamian za dochody ze wsi Grodziec. Samodzielnie w dokumentach Łagisza występuje od 1301 r. Po 1443 r. w księstwie siewierskim, gdzie stanowi własność biskupią. W XVII w. na terenie wsi powstaje karczma i dwa młyny, sama Łagisza jest jednak niewielką miejscowością, skoro miała wtedy tylko kilkudziesięciu mieszkańców. W II poł. XIX w. na terenie wsi zaczęto otwierać odkrywkowe kopalnie węgla kamiennego, co przyniosło znaczny rozwój.
W 1914 powstała gmina łagiska, obejmująca również wsie: Grodków, Psary, Sarnów, Preczów i mająca 7368 mieszkańców (sama Łagisza liczyła 3532 mieszkańców).
W 1924 r. powstała parafia (wyodrębniona z grodzieckiej) diecezji kieleckiej (od 28 X 1925 – częstochowskiej, a od 25 III 1992 – sosnowieckiej).
W czasie II wojny światowej obowiązywała niemiecka nazwa miejscowości: Mildenfeld. W 1942 r. na terenie budowanej przez władze polskie elektrowni, Niemcy założyli filię oświęcimskiego obozu koncentracyjnego, ukrytego pod kryptonimem „Haaga”. Już po II wojnie światowej zbudowano jedną z większych w kraju Elektrownię „Łagisza”, a pierwszy blok energetyczny uruchomiono w 1963 r.; prace kontynuowano w 1985 r., a obecnie znów rozbudowywana (2007-08).
W 1969 r. Łagiszę podniesiono do rangi samodzielnego miasta, a 1 stycznia 1973 r. włączono ją jako dzielnicę do Będzina.